SÖZLÜ KİRA SÖZLEŞMESİNİN İSPAT EDİLEBİLİRLİĞİ
Kiraya veren ile kiracı arasında düzenlenen kira akdinin yazılı yahut sözlü yapılabilmesi mümkündür. Türk Borçlar Kanunu’nda kira sözleşmesine yazılı bir şekil şartı getirilmemiştir. Ancak kira sözleşmesinin taraflar arasında “sözlü” kurulması hâlinde, sözlü kira sözleşmesinin ispat edilebilirliği için taraflara birtakım yükümlülükler getirilmiştir.
Yargıtay 3. Hukuk Dairesi, E. 2023/3305 K. 2024/1335 T. 24.04.2024:
“Kural olarak, kira ilişkisinin varlığını ve aylık kira bedelinin ne kadar olduğunu ispat külfeti kiraya verene, kabul edilen kira bedelinin ödendiğini yahut kiralananın tahliye edildiğini ispat külfeti kiracıya düşer. Kiracı, tahliye tarihine kadar kira bedelini ödemekle yükümlüdür.”
Kira sözleşmesinin geçerliliği için bir kira sözleşmesinde olması gereken esaslı unsurlar üzerinde mutabık kalınmış yahut bu hususların belirlenmiş olması yeterlidir. Esaslı unsurlar arasında kiralanan şeyin tanımı, kira bedeli ve süre gibi unsurlar yer alır.
Taraflar arasında bir sözlü kira sözleşmesi var ise bunu ispat edecek taraf genellikle sözleşme iddiasına dayanan taraftır. Yani daha açık bir ifade ile sözlü kira sözleşmesinin varlığına dayanarak hangi taraf hak iddiasında ise ispat yükü de o tarafa aittir. Uygulamalarda genellikle kira ilişkisini ileri süren davacı (genellikle kiraya veren), sözleşmenin varlığını, başlangıç tarihini, süresini, bedelini ve diğer koşullarını ispatlamakla yükümlüdür.
Yargıtay 6. Hukuk Dairesi, E. 2012/6560 K. 2012/9313 T. 20.06.2012:
“Taraflar arasında yazılı kira sözleşmesi bulunmamaktadır. Davacı sözlü kira ilişkisine dayanmıştır. Davalı ise kira ilişkisine karşı çıkmış, mülkiyet iddiasında bulunmuştur. Bu durumda kira ilişkisinin varlığı ve koşullarının HUMK.nun 288.maddesine uygun şekilde davacı tarafından ispat edilmesi gerekir. Davacı taraf kira sözleşmesinin varlığını yazılı delille ispat edememiştir.”
SENETLE İSPAT ZORUNLULUĞU (HMK m.200)
(1) Bir hakkın doğumu, düşürülmesi, devri, değiştirilmesi, yenilenmesi, ertelenmesi, ikrarı ve itfası amacıyla yapılan hukuki işlemlerin, yapıldıkları zamanki miktar veya değerleri ikibinbeşyüz Türk Lirasını geçtiği takdirde senetle ispat olunması gerekir. Bu hukuki işlemlerin miktar veya değeri ödeme veya borçtan kurtarma gibi bir nedenle ikibinbeşyüz Türk Lirasından aşağı düşse bile senetsiz ispat olunamaz.
(2) Bu madde uyarınca senetle ispatı gereken hususlarda birinci fıkradaki düzenleme hatırlatılarak karşı tarafın açık muvafakati hâlinde tanık dinlenebilir.
Senetle ispat zorunluluğu; konusu para ile ölçülebilir hukuki ihtilaflarda her yıl yayınlanan senetle ispat sınırı miktarının üstünde olması durumunda artık bu iddianın ispatının “tanık” dinleterek yapılamayacağıdır. Örneğin; 100.000,00-TL bedelli bir hukuki uyuşmazlıkta senetle ispat yoluna başvurabilmek için uyuşmazlığa konu miktarın uyuşmazlık yılı için yayımlanan senetle ispat parasal sınırının altında kalmış olması gerekmektedir. Bu sınırın altına kalmış ise hak iddia eden taraf “tanık” dinletme yolu ile iddiasını ispatlayabilecektir. Ancak bedel, o yılki senetle ispat parasal sınırının üstünde ise hak iddia eden taraf iddiasını tanık ile ispat edemeyecek olup, karşı tarafın tanık dinletilmesine açık muvafakati olmaması hâlinde tanık dinletilebilmesi mümkün değildir.
Yargıtay Hukuk Genel Kurulu, E. 2019/2 K. 2022/242 T. 03.03.2022:
“Senetle ispat zorunluluğu “tanıkla ispat yasağı” olarak da ifade edilir. Bunun da aslında “takdiri delille ispat yasağı” olması gerekir. Fakat tanık en çok başvurulan önemli bir takdiri delil olduğundan buna “tanıkla ispat yasağı” denilmektedir. Tanıkla ispatı yasak (kesin delille ispatı zorunlu) olan bir hukukî işlem, diğer takdirî delillerle de ispat edilemez. Senet (kesin delil) ile ispat zorunluluğuna ilişkin kanun hükümleri başka bir deyimle tanıkla ispat yasağı, kamu düzeni düşüncesiyle kanuna konulmuş değildir. Bu nedenle, bunun hilafına sözleşme (delil sözleşmesi) yapılabilir (Kuru, Baki/Arslan, Ramazan/Yılmaz, Ejder; Medeni Usul Hukuku, Ankara 2014, s. 388-389).”
Yazar: Avukat Begüm Gülberk VAROL